Marceli Skałkowski

Był synem Tadeusza Skałkowskiego, prawnika oraz posła na Sejm Krajowy Galicji. W swoim życiu osobistym ożenił się z Justyną Klarą Sikorską, zwaną również Sakłkowską, a później Kudelską. Jego synem był Adam Skałkowski, znany historyk.

Jako autor utworów patriotycznych, Skałkowski stał się jednym z aktywnych członków lwowskich ruchów konspiracyjnych, takich jak „Powszechna Konfederacja Narodu Polskiego” oraz „Synowie Ojczyzny”, będącej częścią grupy określanej mianem „Młodej Sarmacji”. Jego zaangażowanie w te działania nie pozostało bez konsekwencji, gdyż władze austro-węgierskie aresztowały go trzykrotnie pod zarzutem działalności spiskowej, spędzając łącznie około 18 miesięcy w więzieniu karmelickim.

Po rozpoczęciu studiów prawniczych na Uniwersytecie Lwowskim w 1839 roku, zdecydował się na przerwanie nauki, aby zdobyć fundusze niezbędne do dalszej edukacji. W latach 1841–1843 kontynuował studia w Wiedniu. W 1844 roku wstąpił w związek małżeński z Justyną Klarą Sikorską, siostrą poetę Maurycego Sikorskiego, a oboje osiedli w Tarnowie.

Marceli Skałkowski był również zaangażowany w konspirację przed planowanym powstaniem krakowskim, współpracując m.in. z Edwardem Dembowskim. Starał się zjednoczyć różne grupy społeczne, w tym rzemieślników oraz chłopstwo, w dążeniu do niepodległości. Niestety, zginął tragicznie 19 lutego 1846 roku w Burzynie, gdzie został zabity przez chłopów podczas rabacji galicyjskiej.

W swoim dorobku literackim pozostawił wiele wartościowych utworów, takich jak:

• „Bartoszu, Bartoszu” – pieśń znana jako „Krakowiak Kościuszki” lub „Krakowiak kosynierów”, z 1837 roku,
• „Smętarz” – sonet,
• „Niech będzie pochwalony” – sonet,
• „Modlitwa” – wiersz, który rozpoczyna się od słów „Boże Ojcze! Twoje dzieci…”, z 1838 roku,
• „Krzyż za lud” – pieśń zaczynająca się od „Dalej bracia, topór w dłonie…”.

Marceli tworzył nie tylko wiersze patriotyczne, ale także satyryczne oraz liryczne, a także nowele. Był również tłumaczem, przekładając dzieła G. G. Byrona, F. Schillera oraz poezję czeską i serbską. Osobliwością jest, że wiele jego utworów publikowanych było anonimowo.

Pieśń „Bartoszu, Bartoszu” zyskała na popularności i do dziś jest nauczana na lekcjach muzyki w szkołach podstawowych. Niemniej jednak, w podręcznikach często pojawia się jako utwór anonimowy lub przypisywany młodszemu poecie Anczycowi. Prawdziwe autorstwo Skałkowskiego zostało potwierdzone w 1962 roku przez historyka Antoniego Knota.